ጥያቄ ያስነሳው ሰኔ ላይ የኢትዮጵያን የዋጋንረት ወደ 20% የማውረድ ዕቅድ Leave a comment

30 ህዳር 2023

በኢትዮጵያ አሳሳቢ የሆነውን የዋጋ ንረት በዚህ ዓመት መጨረሻ ላይ ወደ 20 በመቶ ዝቅ ለማድረግ ዕቅድ ይዞ እየሠራ ያለው የኢትዮጵያ ብሔራዊ ባንክ፣ ዕቅዱ ምን ያህል እውን ሊሆን የሚችል ነው በሚለው ላይ ጥያቄ እየተነሳ ነው። ነገር ግን የብሔራዊው ባንክ ገዢ አቶ ማሞ ምህረቱ ባንኩ በያዘው ዕቅድ መሠረት በቀጣዮቹ ሰባት ወራት ውስጥ በአገሪቱ ያለውን የዋጋ ንረት ወደ 20 በመቶ ለመቀነስ እየሠሩ መሆናቸውን አስረግጠው ተናግረዋል። ይህ የባንኩ ዕቅድ በሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት ቋሚ ኮሚቴ “የተለጠጠ ነው” የሚል ጥያቄ የተነሳበት ሲሆን፣ አንድ የምጣኔ ሃብት ባለሙያም የባንኩ ዕቅድ በዚህ አጭር ጊዜ “ሊደረስበት የሚችል አይደለም” ሲሉ ለቢቢሲ ተናግረዋል። አቶ ማሞ ከዋጋ ንረት ጋር በተያያዘ የብሔራዊ ባንክን ዕቅድ እና ሥራን በተመለከተ ማብራሪያ የሰጡት ረቡዕ ኅዳር 19/2016 ዓ.ም. የተቋማቸውን የሩብ ዓመት ዕቅድ አፈጻጸም ለሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት የፕላን፣ በጀት እና ፋይናንስ ጉዳዮች ቋሚ ኮሚቴ ባቀረቡበት ወቅት ነው።

አቶ ማሞ “ግልጽ በሆነ መልኩ በዓመቱ መጨረሻ ሰኔ ወር ላይ የዋጋ ንረቱን 20 በመቶ ለማድረስ መሥራት እንደ ዕቅድ ይዘናል። በሚቀጥለው ዓመት ሰኔ ላይ ደግሞ ወደ 10 በመቶ ለመቀነስ እንሠራለን ብለናል” ሲሉ የባንኩን ዕቅድ አብራርተዋል። ኢትዮጵያ ብሔራዊ ባንክ ባለፈው ዓመት መጨረሻ ላይ የዋጋ ንረትን ለማረጋጋት የገንዘብ ፖሊሲ ማሻሻያ ባደረገበትም ወቅት ይሄንኑ ተመሳሳይ ዕቅድ ይፋ አድርጎ ነበር። በተወካዮች ምክር ቤት በነበረው የዕቅድ አፈጻጸም ግምገማ ላይ ይህ የብሔራዊ ባንኩ ዕቅድ ተግባራዊነት ጥያቄ ተነስቶበታል። የፕላን፣ በጀት እና ፋይናንስ ጉዳዮች ቋሚ ኮሚቴ ምክትል ሰብሳቢው ዶ/ር አብርሃም አለማየሁ “ባንኩ የዋጋ ንረትን ወደ 20.3 በመቶ አደርሳለሁ ብሎ ያስቀመጠው ዕቅድ የተለጠጠ ነው” ሲሉ ተናግረዋል። ዶ/ር አብርሃም ዕቅዱ ላይ “የተለጠጠ ነው” የሚል ትችት ቢያቀርቡም፤ “መከፈል ያለበት መስዋትነት ተከፍሎ ወደዚህ [ዕቅድ] ለመድረስ የሚያስችሉ ሥራዎችን መሥራት ግን አስፈላጊ መሆኑን” አጽንኦት ሰጥተው ተናግረዋል። ዶ/ር ሚልኪያስ አየለ የተባሉ የፕላን በጀት እና ፋይናንስ ጉዳዮች ቋሚ ኮሚቴ አባል ደግሞ፤ “ተቋሙ ያስቀመጠውን ዓመታዊ የዋጋ ግሽበትን ወደ 20.3 በመቶ የማውረድ ግብን ለማሳካት ምን አስቻይ ሁኔታዎች አሉ?” የሚል ጥያቄ አቅርበዋል። ዶ/ር ሚሊኪያስ አክለውም “የዋጋ ንረትን ለማረጋጋት የተወሰዱ የገንዘብ ፖሊስ ማሻሻያ እና አስተዳደራዊ እርምጃዎች ውጤታማነት እንዴት ይታያል?” ሲሉ ጠይቀዋል።

ለተነሱት ጥያቄዎች ምላሽ የሰጡት የባንኩ ገዢ፤ “የገንዘብ ፖሊሲ እርምጃዎች የተወሰዱት በቅርብ ጊዜ ቢሆንም፣ ካለፈው ነሐሴ ወር ጀምሮ አንዳንድ ለውጦችን ማየት ጀምረናል” ብለዋል። ለዚህም በብረት፣ በሲሚንቶ እና ከውጭ በሚገቡ ሸቀጦች ላይ የታየውን “የዋጋ መቀነስ” በማሳያነት ጠቅሰዋል። አንድ ስማቸው እንዲጠቀስ ያልፈቀዱ የምጣኔ ሃብት ባለሙያ እና ተመራማሪ ግን ይህ የብሔራዊ ባንክ ዕቅድ ተግባራዊነት “አጠያያቂ ነው” ሲሉ ጥርጣሬያቸውን ለቢቢሲ ገልጸዋል። ባለሙያው የባንኩ ዕቅድ ተግባራዊነት አጠያያቂ የሚሆንበትን ምክንያት ሲብራሩ፤ “ዓለም አቀፍ ተጽዕኖዎች፣ የኢኮኖሚ መዋቅር ችግር፣ ተፈጥሯዊ የአቅርቦት እና ፍላጎት ችግር ባለበት ሁኔታ ትንሽ ከአምናው ዘንድሮ ቀነስ ያለ ነገር ስላለ ብሔራዊ ባንክ ብቻውን ይሄን እወጣዋለሁ ማለት ‘የመፎከር‘ ዓይነት እንጂ የሚሳካ አይደለም። ምክንያቱም የችግሩ ስፋት ጠለቅ ያለ ነው” ይላሉ።

ባለፈው ዓመት ጥር ወር በብሔራዊ ባንክ ገዢነት የተሾሙት አቶ ማሞ ምህረቱ ለምክር ቤቱ ባቀረቡት ሪፖርታቸው ላይ ከዳሰሷቸው ጉዳዮች መካከል በአገሪቱ አሳሳቢ የሆነው የዋጋ ንረት ጉዳይ ዋነኛው ነው። የማዕከላዊው ባንኩ ገዢ በሪፖርታቸው ላይ ባለፉት ስድስት ወራት ውስጥ የዋጋ ንረት “በተከታታየይ ቅናሽ አስመዝግቧል” ሲሉ ተደምጠዋል። አቶ ማሞ ዋጋ ንረቱ እሳቸው በባንኩ ገዢነት ከተሾሙ ሁለት ወራት በኋላ መጋቢት 2015 ዓ.ም. የነበረው የዋጋ ንረት ከ35 በመቶ፣ መስከረም 2016 ላይ ወደ 27̀.7 በመቶ ቅናሽ ማሳየቱን በአስረጂነት አቅርበዋል። የባንኩ ገዢ ይህንን ቢሉም ምግብ ነክ ያልሆኑ ሸቀጦች የዋጋ ንረት አሁንም ከ30 በመቶ በታች አለመውረዱን ግን አልሸሸጉም። ይህ የሆነበትን ምክንያት ሲያብራሩም፤ “የቤት ኪራይ የመድኃኒት እና የሕክምና አገልግሎት እንዲሁም የቤት ዕቃዎች ዋጋ በመጨመሩ ነው” ብለዋል። “እንደ አጠቃላይ ሲታይ ዋጋ ንረት የቆየ ችግር ነው” ያሉት አቶ ማሞ፤ “ነገር ግን የዋጋ ንረት እየቀነሰ እንደሆነ ማየት ይቻላል” ሲሉ የሚመሩትን ተቋም ለሚከታተሉት የአገሪቱ ሕግ አውጪዎች ተናግረዋል።

አቶ ማሞ ትናንት ረቡዕ ባቀረቡት ሪፖርታቸው ላይ በኢትዯጵያ ለሚታየው የዋጋ ንረት አምስት ምክንያቶችን አቅርበዋል። የዓለም አቀፍ የሸቀጦች ዋጋ መናር ከምክንያቶቹ መካከል ቀዳሚው ነው።  የትራንስፖርት አውታሮች፣ የሎጀስቲክስ ሥርዓት እና የችርቻሮ ንግድ ተወዳዳሪነት፣ የአቅርቦት እና የፍላጎት አለመመጣጠን እንዲሁም የፊስካል እና የገንዘብ ፖሊሲ ልል መሆንም በአቶ ማሞ በምክንያትነት ተነስተዋል። አቶ ማሞ “በአንዳንድ የኢትዮጵያ ክፍሎች ውስጥ ያለው የፖለቲካ አለመረጋጋት እንዲሁም አሁን ለሚታየው የዋጋ አለመረጋጋት የራሱን አስተዋጽኦ አድርጓል” ሲሉ የአገሪቱ የፀጥታ ሁኔታ ለዋጋ ንረት ምክንያት መሆኑንም ጠቁመዋል። በአገሪቱ የሚስተዋለውን የዋጋ ንረት ለመቆጣጠር ብሔራዊ ባንክ የወሰዳቸውንም እርምጃዎች አቶ ማሞ ለቋሚ ኮሚቴ አባላቱ አብራርተዋል። በዚህም መሠረት “መንግሥት ከብሔራዊ ባንክ የሚወስደውን ቀጥታ ብድር በ75 በመቶ እንዲቀንስ አድርገናል። ይህን ያደረግንበት ቁልፍ ምክንያት በኢትዮጵያ ውስጥ የተረጋጋ የዋጋ ሁኔታ እንዲኖር ለማስቻል ነው” ሲሉ ምክንያቱን አስረድተዋል። አቶ ማሞ አክለውም “አሁን ባለን ግምገማ አንዳንድ ለውጦች መታየት ጀምረዋል። አንዳንድ ምርቶች ላይ የዋጋ መረጋጋት ከዚያም አልፎ የመቀነስ አዝማሚያ እያየን ነው” ሲሉ ተናግረዋል። አቶ ማሞ እየታየ ነው ካሉት “ለውጥ” በተጨማሪ ባንኩ “ባልተለመደ ሁኔታ ዋጋ ንረትን በተመለከተ ራሳችን ተጠያቂ (accountable) የምንሆንበት በተቻለ መጠን ለማሳካት ጥረት የምናደርገው ዕቅድ አውጥተናል” ሲሉ ለተግባራዊነቱ ቁርጠኛ መሆናቸውን አመልክተዋል።

 ባለፉት ዓመታት የአገር ውስጥ እና ዓለም አቀፋዊ ክስተቶች ባስከተሉት ጫና ምክንያ በኢትዮጵያ ውስጥ የታየው የዋጋ ንረት ከዚህ ቀደም ታይቶ ከሚታወቀው የከፋ መሆኑ ሲነገር ቆይቷል። የዋጋ ንረቱ በተከታታይ ሲጨምር ቆይቶ ከ35 በመቶ በላይ ደርሶ እንደነበር ይታወቃል። ይህ ሁኔታም በከተሞች እና በገጠር አካባቢዎች ጭምር ባለው ሕዝብ የዕለት ከዕለት ሕይወት ላይ ከባድ ጫናን ከመፍጠሩ በተጨማሪ የመሻሻል ሁኔታዎች ሳይታዩበት ቆይቷል። በዚህም ሳቢያ ባለፈው ዓመት ማብቂያ ላይ የዋጋ ንረቱን ለመቆጣጠር እና ለመቀነስ የኢትዮጵያ ብሔራዊ ባንክ የፖሊሲ ማሻሻያ ለማድረግ የሚያስችሉትን ውሳኔዎች ይፋ አድርጎ የተለያዩ እርምጃ እየወሰደ ይገኛል።